فیشر آنال یا شقاق مقعد در کودکان
فیشر آنال چیست؟
فیشر آنال یا شقاق مقعد به زخم طولی که از اپیتلیوم انتهای ناحیه آنال شروع شده و تا لبه مقعد (آنال ورج) کشیده می‌شود، اطلاق می‌گردد. این ترک در انتهای روده بزرگ ایجاد می‌شود و زخم آن غالبا طی چند هفته بطور خود به خود خوب می‌شود ولی درصدی از این زخم ها روند مزمن و طول کشنده پیدا می‌کنند. فیشر یا شقاق مقعد شایع‌ترین علت خونریزی آن ناحیه (هماتوشزیا) در کودکان بوده و همچنین یکی از شایع ترین علل درد ناحیه مقعد در اطفال است.
جهت مشاوره پزشکی با ما تماس بگیرید
علت ایجاد شقاق مقعد
علت واقعی ابتلا به فیشر آنال بطور کامل شناخته نشده و ممکن است این علت در بزرگسالان با کودکان متفاوت باشد. در کودکان معمولا خروج مدفوع سفت به مدت طولانی منجر به آسیب ناحیه به صورت پارگی، زخم و یا خراش در آنودرم می‌شود که منجر به اسپاسم (گرفتگی) اسفنکتر داخلی می‌شود. این پدیده، درد و خونریزی حین دفع مدفوع ایجاد می‌کند. در هر صورت وجود فیشر سبب امتناع کودک از دفع می‌شود که خود آن یبوست ثانویه ایجاد می‌کند، باعث دفع مدفوع سفت با کالیبر (قطر) بیشتر می‌شود و از ترمیم زخم یا ترک مقعد جلوگیری می‌کند. ترس و تجربه دفع دردناک نیز سبب تشدید چرخه زخم و یبوست می‌شود.
در بزرگسالان علت فیشر مقعد، افزایش فشار کانال آنال ثانویه به اسپاسم (گرفتگی) عضلات صاف اسفنکتر داخلی ذکر شده است. این اسپاسم سبب ایسکمی (کاهش خون رسانی) و نهایتا موجب زخم در کانال آنال می‌شود. درد این ناحیه نیز ثانویه به ایسکمی بیان شده است و به دلیل اینکه قسمت خلفی کانال آنال بطور طبیعی کم‌خون ترین محل در ناحیه به شمار می‌رود، ایجاد زخم در این محل شایع‌تر است.
علائم فیشر آنال
علامت شایع آن در کودکان، خونریزی روشن هنگام دفع مدفوع و درد همراه آن است. معمولا با گریه کودک همراه بوده و مدفوع کودک آغشته به رگه های خونی است. اغلب این کودکان به خاطر درد و پرهیز از دفع، دچار یبوست ثانویه می‌شوند که این خود باعث تشدید بیماری می‌گردد. در معاینه فیزیکی، زخم بیمار مستقیما قابل مشاهده است که دیستال به خط دندانه ای، این زخم طولی تا لبه مقعد یا آنال ورج کشیده شده است.
باید به دلیل ایجاد درد بیش از حد، از معاینه با آنوسکوپ یا انگشت، خودداری به عمل آید.
معمولا زخم در خلف مقعد دیده می‌شود ولی در کودکان می‌تواند در نواحی دیگر هم رویت شود. در کودکان دختر شایع ترین محل فیشر در قسمت قدام مقعد قرارگرفته است. در فیشر مزمن، زخم با لبه های برجسته و فیبرهای سفیدرنگ اسفنکتر داخلی آنال دیده می‌شود و معمولا همراه با پوست آویزان (اسکین تگ) میباشد.
گاهی فیشرهای متعدد در مقعد دیده می‌شود که ممکن است به صورت زخم‌های بزرگتر خود را نشان دهند. در این موارد غیر شایع، باید ابتلا به بیماری‌های دیگر از جمله بیماری کرون، بیماری‌های تضعیف کننده سیستم ایمنی، سل، عفونت‌های ونرال (مقاربتی) و بدخیمی‌ها را بررسی و رد کرد.
درمان شقاق مقعد
درمان دارویی و غیر جراحی
تمرکز درمان بر شکستن چرخه‌ی درد، اسپاسم و ایسکمی است که عامل ایجاد فیشر می‌باشند.
در اغلب موارد، فیشر آنال بدون دخالت درمانی خود به خود بهبود می‌یابد. شقاق مقعد فقط در کودکان علامت دار نیاز به درمان دارد. خط اول درمانی کم کردن تروما یا آسیب به آنال است که شامل تجویز مایعات و مواد غذایی فیبردار مثل سبزیجات و میوه میباشد. در شقاق همراه با یبوست و دفع مدفوع دردناک، تجویز ملین یا نرم کننده‌های مدفوع لازم است. نشستن در لگن آب گرم نیز توصیه می‌شود. استفاده از لوبریکانت (ژل) سبب راحتی دفع مدفوع می‌شود. تجویز ژل لیدوکائین ۲ درصد به صورت موضعی برای کاهش درد، می‌تواند موثر باشد. پماد نیتروگلیسرین به صورت موضعی به‌کار برده می‌شود و باعث افزایش گردش خون ناحیه می‌گردد ولی غالبا سردرد شدید ایجاد می‌کند.
داروهای دیلتیازم، نفیدیپین، آرژنین و بتانکول نیز می‌توانند در درمان فیشر مورد استفاده قرار گیرند. هدف از درمان، قطع سیکل یبوست و شقاق است که با از بین رفتن درد زمان دفع، این هدف حاصل می‌شود. با این درمان غالبا فیشر خوب می‌شود. تزریق سم بوتولینیوم (بوتاکس) در فیشرهای مزمن کودکان توصیه شده است. این تزریق در هر ۴ ربع مقعد با دوز ۱۵ تا ۲۵ واحد در اسفنکتر داخلی به منظور فلج کردن آن، تزریق می‌شود. معمولا بهبودی در عرض چند هفته حاصل می‌شود و در صورت مقاوم بودن شقاق به درمان، تکرار تزریق بلامانع است. از تری‌نیتریت‌گلیسریل موضعی نیز در درمان شقاق کودکان استفاده می‌کنند.
درمان طبی در فیشر حاد موثر است ولی در ۵۰ درصد موارد فیشر مزمن، تاثیری ندارد.
درمان جراحی در فیشر آنال
درمان جراحی با هدف درمان قطعی فیشر مزمن در بیمارانی که مداوای طبی در آن‌ها ناموفق بوده، به‌کار برده می‌شود. این عمل شامل برداشتن زخم فیشر، دیلاتاسیون (متسع کردن ناحیه) در زیر بیهوشی و اسفکتروتومی یا بریدن قسمت خارجی اسفنکتر داخلی است. دیلاتاسیون یا اتساع آنال به دلیل عدم امکان ارزیابی میزان آسیب اسفنکتر، توصیه نمی‌شود. اسفنکتروتومی داخلی به منظور کاهش اسپاسم انجام می‌شود و در ۹۵ درصد از بیماران، موفقیت آمیز است و به نظر می رسد که موثرترین روش درمان جراحی باشد. احتمال عود در کمتر از ۱۰ درصد از بیماران وجود دارد، در ۵ الی ۱۵ درصد موارد، ممکن است عارضه‌ی بی‌اختیاری دفع گاز ایجاد شود. گاهی به منظور درمان فیشر مزمن، از فلپ‌های موضعی با یا بدون اسفنکتروتومی، استفاده می‌شود.