این اختلال به طیف وسیعی از ناهنجاری‌های دفع ادرار در کودکان اطلاق می‌شود. مثانه نرمال به‌راحتی پر از ادرار شده و در زمان مناسب به‌منظور تخلیه‌ی آن، منقبض می‌شود. هنگام پر شدن، مثانه منقبض نشده و فشار داخل آن افزایش پیدا نمی‌کند. زمان انقباض مثانه، اسفنکتر خارجی پیشاب‌راه به‌طور کامل ریلکس شده و ادرار داخل آن راحت، روان و کامل تخلیه می‌شود. اشکال در پر شدن و خالی شدن ادرار در مثانه را اختلال دفع ادرار در کودکان می‌نامند.
علل اختلالات ادراری در کودکان
مشکلات رفتاری و عادت‌های غلط دستشویی رفتن در کودکان مانند پرهیز از دستشویی رفتن به‌طور منظم و مرتب، بازیگوشی، توجه و علاقه‌ی بیش‌ازحد خردسال به اسباب‌بازی، بازی‌های کامپیوتری کودکان، کارتون‌ها و… که منجر به امتناع کودک از دستشویی رفتن به‌موقع می‌شود.
ترس از ادرار کردن به علت عفونت ادراری قبلی که در کودک درد ایجاد کرده است.
اختلالات توجهی، فشارهای هیجانی و روانی در کودکان
مشکلات مادرزادی در آناتومی فیزیکی یا شکل دستگاه ادراری
مشکلات اکتسابی ایجادشده در آناتومی یا دستگاه ادراری ازجمله تومورها و تروما (آسیب)
بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی و اختلالاتی که دستگاه ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهند. مثل فلج مغزی، صرع، بیماری ام اس و بیماری‌های دیگر مغز یا نخاع که سبب ایجاد اختلال در مثانه یا عملکرد اسفنکتر ادراری شود.
بیماری‌های کلیوی یا غدد مترشحه‌ی داخلی که دستگاه ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ مانند بیماری‌های کلیوی مزمن و دیابت
برخی بیماری‌های ژنتیکی که روی دستگاه ادراری اثر می‌گذارند.
عفونت یا التهاب دستگاه ادراری ازجمله عفونت ادراری، التهاب پیشاب‌راه، عفونت ناشی از انگل و وجود جسم خارجی.
داشتن مثانه بیش‌فعال که در آن قسمت اعظمی از عضله‌ی مثانه (دترسور) به‌طور خودبه‌خود و بی‌اختیار منقبض می‌شود و سبب تکرر ادرار و اضطرار در دفع آن می‌گردد. این انقباض باعث می‌شود ادرار کودک به‌صورت کم یا کامل تخلیه شود، بنابراین کودک قادر به کنترل آن نیست.
از علل دیگر می‌توان بی‌اختیاری استرسی را نام برد که دفع بی‌اختیار ادرار در طی فعالیت‌هایی مانند سرفه، عطسه، قلقلک و خنده‌ی شدید است.
جهت مشاوره پزشکی با ما تماس بگیرید
علائم و نشانه‌های اختلال دفع ادرار در کودکان
این علائم شامل موارد زیر است:
خروج بی‌اختیار ادرار در طی روز یا شب، غالباً به‌عنوان اولین علامت موردتوجه والدین قرار می‌گیرد.
اگر کودکی در طول ۲۴ ساعت ۳ بار یا کمتر ادرار کند، غیرطبیعی است.
تکرر ادرار و یا نیاز سریع به تخلیه‌ی ادرار
تأخیر در خروج ادرار
قطره‌قطره ادرار کردن
قطع متناوب جریان ادرار و زور زدن در هنگام ادرار کردن
درد پشت، پهلو و یا شکم
عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری
وجود خون در ادرار
یبوست و بی‌اختیاری مدفوعی
انواع مختلف اختلالات دفع ادرار:
بی‌اختیاری ادراری در طی روز در کودکان:
بی‌اختیاری روزانه از ایجاد لکه‌ی ادرار در لباس‌زیر بچه تا بی‌اختیاری شدید که سبب خیسی کامل لباس کودک می‌شود، متغیر است. خیس کردن غالباً بعدازظهرها اتفاق می‌افتد. اغلب بچه‌ها به‌شدت از خیس کردن لباس‌زیر خود در مدرسه مضطرب می‌شوند.
بی‌اختیاری ناشی از قلقلک:
حملات مکرر نیاز به دفع ادرار را می‌گویند. تقریباً هفت بار در روز یا بیشتر واقع می‌شود. کودک با مانورهایی سعی در ممانعت از تخلیه‌ی ادرار می‌کند. به‌عنوان مثال، حالت چمباتمه می‌گیرد ولی با این‌حال مختصری لباس زیر خود را خیس می‌کند.
شب‌ادراری:
بی‌اختیاری ادراری شبانه را می‌گویند که کودک بالای ۵ سال به‌طور بی‌اختیار شب‌هنگام جای خواب خود را خیس می‌کند.
روش‌های تشخیص اختلال دفع ادرار در کودکان
اگر کودکی مبتلابه اختلال دفع ادرار در کودکان است، باید به پزشک متخصص مراجعه شود.
اخذ شرح‌حال از تاریخچه پزشکی، فامیلی و شرایط اجتماعی کودک:
بایستی از وضعیت دفعی ادرار و مدفوع بیمار سؤال شود. از قبیل تکرر ادرار، سوزش ادرار، اضطرار در دفع ادرار، حجم ادرار، تغییر قطر یا کالیبر ادرار خروجی، وجود خون در ادرار، بی‌اختیاری ادراری شبانه یا روزانه، وجود یبوست در کودک و یا دفع مدفوع خونی.
گرفتن شرح‌حال اجتماعی نیز لازم است که شامل نحوه برخورد کودک و خانواده‌ی او با بی‌اختیاری ادراری، وضعیت پیشرفت تحصیلی کودک، اختلال توجه در کودکان و اخذ شرح‌حال از وجود اختلال در تحریکات حسی کودک می‌شود.
معاینه فیزیکی و عصبی کودک:
برای یافتن ناهنجاری‌های فیزیکی یا آناتومیک (شکلی)، لازم است ستون فقرات، پشت، راست‌روده و دستگاه ادراری تناسلی کودک معاینه شود.
معاینه عصبی اندام‌های تحتانی ازلحاظ تونسیته یا قوام عضلات، قدرت عضلانی، حس و رفلکس‌ها باید انجام شود.
تست‌های آزمایشگاهی:
آزمایش‌ها شامل آنالیز ادرار، کشت ادرار و اندازه‌گیری سطح سرمی قند خون، اوره و کراتینین است. البته این تست‌ها بررسی مقدماتی جهت تشخیص بیماری هستند.
تست‌های اختصاصی:
برگشت یا رفلاکس یک طرفه ادرار از مثانه به حالب به صورت غیر طبیعی که باعث عفونت و تخریب بافت کلیه می شود. (VCUG)
گرفتن عکس‌های رادیولوژی اختصاصی و همچنین نوار مثانه توصیه می‌شود. مطالعه یورودینامیک تغییرات فشار و حجم مثانه را در حالت پر و تخلیه به‌صورت نوار ثبت می‌کند.
سونوگرافی انسداد مسیر ادرار، حجم و ظرفیت مثانه و باقیمانده‌ی ادرار بعد از تخلیه را مشخص می‌کند.
ام آر آی ستون فقرات کمری، ناهنجاری‌های آن ناحیه را که سبب اختلال عملکرد دستگاه ادراری و گوارشی می‌شود، تعیین می‌کند.
انجام عکس‌برداری از طریق گذاشتن سوند ادراری و پر کردن مثانه با ماده‌ی حاجب و سپس تخلیه‌ی مثانه، به تشخیص ناهنجاری‌های مثانه، وجود رفلاکس ادراری و وجود دریچه‌ی خلف پیشاب‌راه کمک می‌کند (VCUG). البته این روش به‌وسیله‌ی اسکن ایزوتوپ هم قابل انجام است ولی برای تعیین شدت و درجه‌بندی دقیق رفلاکس ادراری، VCUG از دقت بیشتری برخوردار است. اسکن رادیونوکلئید به دلیل داشتن اشعه‌ی کمتر، به‌ویژه در دختران، برای پیشگیری از آسیب تخمدان ارجح است.
اسکن ایزوتوپ برای پیگیری پیشرفت درمان رفلاکس، نسبت بهVCUG، خطر کمتری دارد.
اسکن ایزوتوپ کلیه (DMSA) میزان اسکار و تخریب بافت کلیه را تعیین می‌کند.
درمان اختلالات ادراری
شیوه‌های درمانی بر اساس علت زمینه‌ای آن، شدت علائم و یافته‌هایی است که از شرح‌حال، معاینه‌ی بالینی، نتایج آزمایشگاهی و رادیولوژی به دست می‌آید. روش درمان می‌تواند یکی از موارد ذیل باشد:
درمان یبوست
درمان دقیق و صحیح یبوست با استفاده از تنقیه، ملین و مصرف رژیم غذایی فیبردار، باعث کاهش عفونت ادراری و همچنین درمان بی‌اختیاری ادراری ناشی از آن می‌شود.
حذف محرک‌های مثانه
خوردن مواد محرک ازجمله کافئین، آب‌میوه‌های کربناتی، نوشیدنی‌های حاوی سیترات و شکلات می‌تواند منجر به تحریک مثانه و سوزش پیشاب‌راه شود. نوشیدن آب فراوان به‌منظور رقیق کردن ادرار و رفع یا کاهش این مشکل، توصیه می‌شود. با عمل به این توصیه، تخلیه‌ی ادرار به‌راحتی و بدون سوزش صورت می‌گیرد.
درمان عفونت ادراری
لازم است عفونت ادراری با تجویز آنتی‌بیوتیک درمان شود.
رفتاردرمانی منسجم
در این روش با استفاده از ابزار و تکنیک، به افزایش توان کودک و والدین برای فائق آمدن به این بیماری کمک می‌شود. به‌طور مثال برای انورزیس یا شب‌ادراری از دستگاهی با سنسورهای حساس به خیسی ادرار استفاده می‌شود. گیرنده‌های این دستگاه به لباس‌زیر کودک وصل شده که به‌محض مواجهه با ادرار و انتقال پیام به دستگاه، زنگ آن به صدا درآمده و باعث بیداری کودک یا والدین می‌شود. با این شیوه، بچه نسبت به این صدا شرطی شده و برای تخلیه‌ی ارادی ادرار به دستشویی می‌رود.
در مواردی از قرص یا اسپری مینیرین یا دسموپرسین برای کاهش تولید ادرار شبانه در کلیه استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که مصرف این دارو سبب درمان قطعی نشده و معمولاً با قطع دارو شب‌ادراری بیمار مجدداً شروع می‌شود. شب‌ادراری در کودکان زیر ۵ سال طبیعی تلقی شده و نیاز به درمان ندارد. تا ۱۵ سالگی ۹۹ درصد کودکان مبتلابه شب‌ادراری به‌طور خودبه‌خود خوب می‌شوند. تنبیه این کودکان توسط والدین و اطرافیان، اثرات تخریبی شدید و غیرقابل‌جبران دارد.
برای درمان بی‌اختیاری ادرار در طی روز، تکنیک‌هایی ازجمله افزایش مصرف آب، اقدام به تخلیه‌ی ادرار هر ۲ الی ۴ ساعت، مصرف فیبر فراوان، تمرینات کجل (انجام حرکات انقباضی و ریلکسیشن متناوب برای تقویت عضلات کف لگن)، ریلکسیشن و بیوفیدبک برای آموزش کودک به‌منظور ریلکس کردن خود در هنگام ادرار کردن مفید است. بیوفیدبک به بیماران کمک می‌کند تا آگاهی بیشتری از اعمال غیرارادی بدن به دست آورده و کنترل ارادی خویش را افزایش دهند. برای بعضی از کودکان مداخلات رفتاری همراه با تجویز دارو کمک کننده است. آموزش‌های رفتاری کمک می‌کند تا خود کودک سعی در مدیریت مشکلش نماید.
استفاده از داروهای آنتی کولینرژیک
این داروها مثل اکسی بوتینین یا هیوسیامین در کودکان مبتلا به سندرم اضطرار مؤثر است.
روش‌های دیگر درمانی
اگر دستگاه تناسلی دختربچه‌ها در اثر رطوبت ملتهب شود، نباید از صابون استفاده کنند. مصرف کرم امولینت ۲ الی ۳ بار در روز، سبب کاهش التهاب ناحیه می‌شود.
نشستن در لگن حاوی جوش‌شیرین و آب می‌تواند مفید واقع شود.
تهیه کردن ساعتی که صدای آرامی دارد یا می‌تواند ویبره داشته باشد، برای یادآوری زمان تخلیه‌ی ادرار به کودک کمک می‌کند.
جهت مشاوره پزشکی با ما تماس بگیرید
درمان جراحی
در مواردی که مشکل آناتومیک یا شکلی علت این بیماری باشد، دخالت جراحی لازم است.