درد شکم در کودکان علامت شایعی است. تشخیص شکم حاد جراحی در کودکان از غیر جراحی اهمیت اساسی دارد. درد شکم جراحی از دوره‌ی نوزادی تا ۱۵ سالگی برای کودکان مطرح است. همراه بودن این درد با علائمی مثل اتساع شکم و عدم دفع گاز و مدفوع، احتمال وجود علت جراحی را بالا می‌برد. دو عامل سن و جنسیت کودک، در تعیین علت زمینه‌ای شکم حاد جراحی موثر است. درد حاد شکم در کودک که به صورت پیشرونده در طی ۶ ساعت ادامه یابد، شکم حاد جراحی نامیده می‌شود.
جهت مشاوره پزشکی با ما تماس بگیرید
علل شکم حاد جراحی در نوزادان:
در نوزادان علت اصلی آن عدم تشکیل قسمتی از دستگاه گوارش است که اصطلاحا آترزی نامیده می‌شود. شامل آترزی مری، آترزی روده‌ی کوچک، آترزی روده‌ی بزرگ و مقعد بسته یا آترزی مقعد می‌باشد. عدم تشکیل قسمتی از دستگاه گوارش، علائم انسدادی در نوزاد ایجاد می‌کند که شامل درد شکم، استفراغ، عدم تحمل تغذیه و اتساع شکمی است. با استفاده از اخذ شرح حال، رویت بررسی‌های دوره‌ی بارداری مثل سونو گرافی، معاینه‌ی بالینی نوزاد، بررسی‌های رادیولوژیک و سونوگرافی و اقدامات تشخیصی برای ارزیابی ناهنجاری‌های همراه، تشخیص علت شکم حاد جراحی در نوزاد مشخص می‌شود. البته گاهی در نوزادان علت شکم حاد جراحی، فتق اینگوینال گیر کرده است. لذا قابل ذکر است که وجود فتق کشاله‌ی ران یا اینگوینال، در نوزاد یک روزه هم نیاز به دخالت جراحی را ضروری می‌کند.
علل شکم حاد جراحی در شیرخواران:
در شیر خواران ۵ تا ۹ ماهه، یکی از علل شکم حاد جراحی انواژیناسیون یا اینتیوساسپشن است. انواژیناسیون یک نوع انسداد حاد دستگاه گوارشی در شیرخوار است که با دردهای کولیکی پریودیک (دوره‌ای) شکم و همراه با استفراغ می‌باشد. در مواردی که درمان آن به تاخیر بیفتد، با خونریزی از دستگاه گوارشی تحتانی همراه است. این انسداد به دنبال سرما‌خوردگی یا اسهال و استفراغ در کودکان دیده می‌شود. تشخیص آن با سونوگرافی و انجام عکس رنگی با ماده حاجب از روده بزرگ می‌باشد که عکس رنگی علاوه بر نقش تشخیصی، می‌تواند نقش درمانی را نیز ایفا کند. پس والدین باید درد ناگهانی شکم در شیرخوار را که ماهیت کولیکی و پریودیک داشته و همراه با استفراغ است، جدی تلقی کرده و به پزشک مراجعه کنند.
علل دیگر این عارضه:
فتق‌ها:
یکی دیگر از علل شکم حاد جراحی در کودکان، فتق‌های جدار شکم است. این فتق‌ها شامل فتق اینگوینال (کشاله‌ی ران)، فتق فمورال (رانی)، فتق نافی و فتق اپی‌گاستریک است. در مورد فتق رانی و اینگوینال به دلیل احتمال انسداد روده و گانگرن یا سیاه شدن آن و سایر اعضای گیر کرده در فتق، مثل تخمدان در دختران، جراحی اورژانسی لازم است. ولی یک سری از فتق‌های جدار شکم، علی‌رغم ایجاد دل درد، دخالت جراحی اورژانسی را ایجاب نمی‌کند. از آن جمله می‌توان فتق نافی را نام برد. بطور کلی فتق به معنی بیرون زدگی احشای داخل شکم از حفره شکم به بیرون آن است.
پیچش بیضه و پیچش تخمدان:
ازدیگر علل شکم حاد جراحی، پیچش بیضه در پسران و پیچش تخمدان در دختران است. در این موارد درد بسیار شدید بوده و همراه با تهوع و استفراغ می‌باشد. لذا در کودکان مراجعه کننده با درد شکم، معاینه‌ی دستگاه تناسلی در پسر و دختر مهم و ضروری است. لازم به ذکر است که تاخیر در مراجعه و تشخیص می‌تواند باعث از بین رفتن کامل ارگان‌های جنسی شده و ناباروری در بزرگسالی ایجاد نماید. بهترین زمان عمل جراحی در این موارد، طی کمتر از ۶ ساعت از شروع درد است.
پرده‌ی هایمن سوراخ نشده:
پرده‌ی هایمن (بکارت) سوراخ نشده در دختران بالغ به عنوان یکی دیگر از علل شکم حاد جراحی باید در نظر گرفته شود. در این کودکان به علت عدم خروج خونریزی ماهانه و ماندن آن در حفره واژن و رحم، درد شدید شکمی ایجاد می‌شود.
همچنین حاملگی خارج رحمی در کودکان و نوجوانان، می‌تواند درد شدید شکمی ایجاد کند و باید مورد توجه قرار گیرد.
سایر علل قابل توجه در شکم حاد جراحی:
تنگی محل خروج معده، رفلاکس گوارشی، وجود زخم معده یا اثنی عشر، سنگ کیسه صفرا و سنگ حالب از دیگر علل جراحی شکم در کودکان هستند.
مورد دیگری که می‌تواند علائم درد حاد شکم را تقلید کند، عفونت لوب تحتانی یا قسمت تحتانی ریه است.
علاوه بر آن سرما خوردگی نیز به علت بزرگ کردن غدد لنفاوی مزانتر روده، می تواند سبب درد شکم جراحی شود. مزانتر قسمتی از روده است که وظیفه‌ی خون‌رسانی به روده را دارد.
سابقه‌ی عمل جراحی شکمی قبلی که چسبندگی ایجاد کرده باشد، از دیگر عوامل شکم حاد جراحی در کودک است. این چسبندگی‌های داخل شکمی سبب انسداد دستگاه گوارش شده و دل درد همراه با استفراغ و اتساع شکم ایجاد می‌کنند.
گاهی احتباس ادراری و یبوست، درد حاد شکمی ایجاد می‌کند که با رفع انسداد ادراری و درمان یبوست، مشکل بیمار نیز بدون دخالت جراحی حل می‌شود.
یکی دیگر از علل شایع شکم حاد جراحی در کودکان، آپاندیسیت است. سن شیوع آن بعد از ۱۰ سالگی است. ولی لازم به ذکر است که آپاندیسیت حاد حتی در نوزادان هم دیده می‌شود. لذا از آپاندیسیت به عنوان روباه شکم نام می‌برند و همیشه باید احتمال وقوع آن داده شود.
حملات درد شکمی متناوب و مکرر در بیمار مبتلا به انواژیناسیون که باعث بی‌قراری کودک می‌گردد.
مدفوع ژله‌ای قرمز رنگ در انواژیناسیون که علامت ویژه و کلیدی برای تشخیص بالینی این بیماری است.
معده، دوازدهه و محل آترزی قابل مشاهده است و در ۸۰ در صد موارد همراه با استفراغ صفراوی است.
فتق ناف، فتق اپی‌گاستریک، فتق کشاله‌ی ران و فتق رانی در این شکل قابل رویت است.
معاینه‌ی کودک مشکوک به شکم حاد جراحی 
پیچش یا تورشن تخمدان یکی از علل شکم حاد جراحی است که تشخیص زودرس و انجام جراحی اورژانسی برای پیشگیری از گانگرن و انهدام تخمدان ضرورت دارد.
پیچش یا تورشن بیضه یکی از علل شکم حاد جراحی است که تشخیص زودرس و جراحی اورژانس آن برای پیشگیری از گانگرن و انهدام بیضه ضرورت دارد.
