ماستیت یا التهاب بافت پستانی
التهاب بافت پستانی ماستیت نامیده می‌شود. علت و منشا آن میتواند عفونی و یا غیر عفونی باشد. در زنان شیرده، غالبا به دلیل تجمع شیر اتفاق می‌افتد.
علل ماستیت
بعد از زایمان، ممکن است ماستیت همراه یا بدون همراهی با عفونت باشد.
ماستیت غیر عفونی به علت تجمع شیر در پستان و التهاب ثانویه به آن رخ می‌دهد.
ماستیت عفونی زمانی اتفاق می‌افتد که تجمع شیر در داخل پستان با اضافه شدن و حضور باکتری، عفونی شود. عامل عفونت معمولا باکتری استافیلوکوک اورئوس است و در مواردی استافیلوکوک آلبوس و استرپتوکوک نیز در زنان شیرده ماستیت ایجاد می‌کنند.
جهت مشاوره پزشکی با ما تماس بگیرید
میزان ابتلا به عفونت با میکروب استافیلوکوک مقاوم به داروی متی‌سیلین رو به افزایش است. این عفونت در زنانی که نوزادشان با عمل سزارین متولد شده‌اند، شیوع بالاتری دارد.
ماستیت عفونی ممکن است منجر به آبسه پستان شود که درواقع تجمع موضعی چرک در آن است.
عوامل خطر
وجود مشکل در چسباندن دهان و صورت شیرخوار به پستان مادر به علت اشکالات تکنیکی شیر دادن و همچنین وجود ناهنجاری‌های مادرزادی مثل کوتاهی بند زبان یا فرنولوم و شکاف لب در شیرخوار، از عوامل خطر برای ماستیت به شمار می‌آیند.
از علل دیگر می توان کاهش دفعات و طول مدت شیر دادن توسط مادر را نام برد که منجر به تجمع شیر در پستان می‌شود. همچنین استفاده از شیشه شیر، ایجاد تغییر در روش تغذیه‌ی کودک به‌نحوی که در طول شب شیر مادر داده نشود.
دردناک بودن پستان، گرفتن زودرس کودک از شیر مادر و ترجیح مادر برای شیر دادن از یک پستان نیز میتواند باعث تجمع شیر در پستان و ایجاد التهاب شود.
توقف شیردهی نیز یکی از عوامل خطر در ماستیت می‌باشد و احتمال ابتلا به آبسه‌ی پستان را بالا می‌برد. پس در بیمار مبتلا به ماستیت علیرغم وجود درد، برای پیشگیری از ایجاد آبسه‌ی پستان، باید شیر دادن ادامه داشته باشد.
از فاکتورهای دیگر مستعد کننده‌ی آبسه‌ی پستان، چاقی و مصرف سیگار است.
ایجاد فشار بر روی پستان با پوشیدن لباس تنگ، استفاده از کمربند ایمنی و فشار مستقیم آن روی پستان و خوابیدن به شکم نیز می‌توانند به‌عنوان عوامل خطر برای ماستیت باشند.
وجود شکاف یا ترک و زخم در نوک پستان، آسیب یا ضربه به پستان و انسداد مجاری خروجی شیر، از دیگر عوامل خطر محسوب می‌شوند.
علائم و نشانه‌های بالینی در ماستیت
علائم آن به صورت التهاب، درد پستان و همچنین یک سری نشانه‌های عمومی یا سیستمیک تظاهر می‌کند. معمولاً یک هفته بعد از زایمان خود را نشان می‌دهد و اغلب یک‌طرفه است. درد، قرمزی، تندرنس یا دردناکی زمان لمس و گرم بودن موضع، از علائم ابتلا هستند.
نشانه‌های سیستمیک ماستیت شامل تب، لرز، درد عضلانی، خواب‌آلودگی، افسردگی، تهوع و سردرد می‌باشد.
البته باید توجه داشت که ۲ تا ۳ روز بعد از زایمان، شیر مادر زیاد می‌شود و پستان محتقن (پرخون و متورم) می‌شود. این حالت طبیعی بوده و با علائم سیستمیک مثل تب و قرمزی نیز همراه نیست.
در معاینه، ورم یا ادم یک طرفه با حدود و مرز نسبتاً مشخص مشاهده می‌گردد. محل ماستیت در لمس سفت، دردناک و گرم است. ممکن است با تب همراه باشد.
تشخیص افتراقی ماستیت عفونی از غیر عفونی با معاینه فیزیکی به‌راحتی قابل انجام نیست.
اگر ماستیت به آبسه پستان تبدیل شود، تشخیص آن با نرم شدن محل عفونت، مشخص تر شدن حدود، قرمزی شدید و تجمع محدودتر مایع چرکی امکان پذیر می‌شود.
غدد لنفاوی زیر بغل سمت ابتلا ممکن است با واکنش به التهاب، بزرگ شوند و در معاینه بالینی قابل‌لمس باشند.
بررسی‌های تشخیصی
تشخیص ماستیت یا التهاب پستان معمولا با معاینه بالینی انجام می‌شود.
جدا کردن عامل و میکروب بیماری‌زا همیشه میسر نیست. کشت شیر پستان مبتلا، به علت عدم امکان جدایی میکروب خاص در آن، ممکن است راهنمای خوبی نباشد. کشت شیر اگر منجر به کشف عامل عفونت باشد، معمولا میکروب استافیلوکوک را نشان می‌دهد. کشت شیر در مواردی که عفونت پستان شدید بوده و یا عود می‌کند، به تشخیص کمک کرده و انجام آن توصیه می‌شود. البته در مواردی که ۴۸ ساعت بعد از درمان آنتی‌بیوتیکی بهبودی نسبی حاصل نشود و یا اگر بیمار در بیمارستان مبتلا به عفونت شود، به دلیل امکان ابتلا به میکروب‌های بیمارستانی، کشت شیر پستان مبتلا توصیه می‌شود.
جهت مشاوره پزشکی با ما تماس بگیرید
اگر احتمال آبسه پستان وجود داشت و درمان طبی افاقه نکرد، حتما باید بیمار به جراح ارجاع داده شود. معمولاً سونوگرافی پستان، تجمع موضعی چرک را به‌صورت یک‌طرفه در پستان مبتلا نشان می‌دهد. اگر بعد از یک دوره درمان با آنتی‌بیوتیک بهبودی حاصل نشد، باید بیمار به پزشک متخصص ارجاع داده شود.
عوارض التهاب یا عفونت پستان
متوقف شدن تغذیه‌ی کودک با شیر مادر، بدترین عارضه‌ی این بیماری است که اثرات روانی بدی روی مادر ایجاد می‌کند.
البته عوارض بدتر در بیمارانی که درمان آن‌ها با تأخیر انجام شده است و یا غیر مؤثر و اشتباه بوده است، بیشتر دیده می‌شود. این عوارض شامل آبسه‌ی پستان و سپسیس یا عفونت خون است. آبسه‌ی پستان در ۳ تا ۷ درصد بیماران مبتلا به ماستیت یا التهاب پستان دیده می‌شود.
اقدامات درمانی در ماستیت
به دنبال ماستیت، شیر دادن از طریق پستان مبتلا علیرغم وجود درد باید ادامه داشته باشد. شیر دادن با پستان مبتلا به ماستیت، هیچ ضرر و خطری برای کودک و مادر ندارد.
نحوه و تکنیک شیر دادن صحیح به کودک را به‌طور کامل و دقیق باید آموزش داد.
دوشیدن پستان بعد از شیردهی به‌منظور تخلیه‌ی کامل آن توصیه می‌شود.
ماساژ پستان توسط مادر قبل از شیر دادن کمک‌کننده است.
کمپرس با کیسه گرم، دوش گرفتن و شستشو با آب گرم نیز توصیه شده است.
افزایش دفعات شیردهی به کودک در بهبود ماستیت موثر است.
شیردهی با پستان دردناک و تخلیه ی کامل آن، اثر پیشگیرانه از ابتلای فرد به ماستیت دارد.
تجویز مسکن‌هایی از قبیل بروفن و استامینوفن به‌منظور تقلیل درد کمک کننده است.
از پوشیدن لباس زیر هنگام خواب باهدف کم کردن فشار بر روی پستان اجتناب شود.
افزایش روحیه ی مادر و پیشگیری از افسردگی نیز نقش کمک کننده دارد.
نقش آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان
معمولاً در ۲۴ ساعت اول شروع ماستیت، درمان آنتی‌بیوتیکی توصیه نمی‌شود و اعتقاد بر این است که در بسیاری از موارد، انجام توصیه‌های بالا برای رفع این مشکل چاره‌ساز است.
ولی در صورت ادامه ی علائم ماستیت و عدم جواب به درمان محافظه‌کارانه، تجویز آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود. در بیماران مبتلابه زخم نوک پستان یا ترک خوردن آن نیز آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. از فلوکساسیلین و یا اریترومایسین به‌منظور درمان طبی ماستیت استفاده می‌شود.
درمان جراحی در ماستیت
درمان جراحی در موارد آبسه‌های چرکی پستان لازم است. هنگام جراحی، بعد از تخلیه ی چرک و ارسال نمونه جهت بررسی نوع میکروب، روی زخم باز گذاشته می‌شود و حفره‌ی آبسه با گاز پر می‌گردد.
تزریق وریدی آنتی‌بیوتیک بر اساس آزمایش و کشت مایع آبسه انجام می‌شود. آنتی‌بیوتیک یا آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده باید پوشش میکروب‌های بی‌هوازی را هم در برگیرد.
جهت مشاوره پزشکی با ما تماس بگیرید
آسپیراسیون یا کشیدن چرک با سرنگ به صورت یک روز در میان، همراه با تجویز آنتی‌بیوتیک، به‌عنوان یک روش درمان جایگزین جراحی مطرح‌شده است ولی به علت عود بالا و درمان ناقص توصیه نمی‌شود.
در مواردی به دنبال تخلیه‌ی آبسه، شیر دادن تا بهبود زخم جراحی و وضعیت عمومی بیمار متوقف می‌شود.
اگر علائم بیمار به دنبال عمل جراحی و تخلیه‌ی چرک کاملا رفع نشده و توده‌ی پستان باقی بماند، برای اطمینان از نداشتن بیماری زمینه‌ای خطرناک، باید مجددا دخالت تشخیصی و درمانی مثل برداشتن بیوپسی از توده انجام شود.